Oorspronkelijke publicatie: Amsterdam, 23 maart 2006
Tijdens een door Studentenvereniging voor Internationale Betrekkingen (SIB) georganiseerde lezing over de Israëlisch/Palestijnse kwestie op woensdag 22 maart in de Oudemanhuispoort kwam voormalig premier van Agt tot de conclusie dat “een Palestijnse staat nu al niet meer mogelijk is.” Volgens de oud-premier moest het hoge woord er maar eens uit. “Forget about a Palestinian state. Er is gewoonweg te weinig grondgebied voor.” De Gaza strook en de West-Bank lijken meer op “open-air prisons”, volgens van Agt, die hierin prof. Tanya Reinhart citeert. “Het enige dat nog kan is, dat de Palestijnen zeggen, en dat is wel heel veel gevraagd; U hebt alles al de facto, nu ook de jure, maar geef iedereen dan ook gelijke rechten. Dat is een South- Africa II en dan wil ik nog wel zien wat er gebeurd, ” aldus een zeer strijdbare van Agt.
Gedurende het optreden van de zeer vitale van Agt luisterde het massaal opgekomen publiek zeer welwillend en aandachtig. De oude van Agt had hun oor, iets dat twintig jaar geleden in dezelfde zaal met studenten van toen vrijwel ondenkbaar zou zijn.
Zodra van Agt opkwam was het stil. Hij benadrukte dat het een gevoelig en delicaat onderwerp was dat hij ging bespreken, waarbij het nuttig was met enkele notities te beginnen.
Notities
“Vele eeuwen lang maakte Palestina deel uit van het grote Ottomaanse rijk, tot begin 20ste eeuw dit rijk overrompeld werd door de toenmalige geallieerden in de eerste wereldoorlog. In 1917 volgde de inname door de Britten. En enkele jaren later werd het gebied als mandaatgebied bestempeld door de Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties.”
Relevant is dat bij aanvang van het Brits bestuur de bevolking voor 90% uit Arabieren bestond, Islamitisch en Christelijk. Joden waren een kleine minderheid. Emigratie naar het mandaatgebied nam in de loop der jaren toe, wat leidde tot conflicten met de plaatselijke bevolking.
Tijdens de tweede wereldoorlog vond het “verschrikkelijkste aller verschrikkingen, de holocaust, plaats.” Er kwam een exodus van Europese Joden naar het thuisland op gang. Ook de geschiedenis van de Palestijnen nam hiermee een dramatische wending, aldus van Agt.
De Britten wilden de instroom temperen, maar dit lukte niet en in 1947 lieten zij Palestina “als een hete aardappel” uit hun mond vallen. zij wilden van het beheer af en droegen het over aan de Verenigde Naties. In november 1947 werd het VN mandaat gebied en werd tot een twee- staten oplossing besloten, waarbij 54% Joods zou zijn, en 46% Arabisch/Palestijns, met een economische unie om de twee te verbinden. De VN zouden de Heilige plaatsen van de wereldgodsdiensten beheren. Op 14 mei 1948 vertrokken de Britten en daags daarna riep David Ben Gurion de staat Israël uit. “Er ontstond commotie onder de Arabieren, die prompt aanvielen tegen de staat van de indringers.”
De Arabische aanvallers werden in een korte oorlog verslagen. Dit leidde ertoe dat Israël niet 54% van het mandaat gebied besloeg, maar 78%. Voor de Palestijnen bleef niet meer dan 22% van het grondgebied over. Dit bestond uit de Gaza strook, de West Bank en Oost-Jeruzalem. De voormalig premier van Agt doceerde deze achtergrond “notities” zeer helder en precies formulerend. Hij keek telkens priemend de zaal in, om de inslag van zijn woorden te meten. Dit werd nog versterkt door de ongebruikelijke stand van de gouden bril. De poten haakten niet achter de oren, maar zweefden er net boven, wat de glazen in een lichte hoek zetten en zijn gezicht iets uil achtigs gaf.
Wat is de stand van zaken nu?
Na de zesdaagse oorlog in 1967, die Israël begonnen was, omdat zij de eerste klap wilden uitdelen. En die eerste klap “een daalder waard zou zijn”, aldus van Agt, namen zij de overige 22% ook in bezit en was het gehele mandaat gebied onder Israëls heerschappij. Deze gebieden werden nu “bezette gebieden” genoemd. Oost- Jeruzalem werd zelfs geannexeerd door de Knesset. “Deze is onrechtmatig en door vrijwel geen enkele staat erkend”, aldus van Agt, daarom zijn alle ambassades in Tel Aviv gevestigd en niet in Jeruzalem.
Door de Verenigde Naties is herhaaldelijk “gesmeekt” om de bezetting op te heffen, maar dit is nooit gebeurd. Ook de onlangs ontruimde Gaza strook is naar de normen van het internationale recht nog steeds bezet, aldus van Agt.
Nederzettingenpolitiek in bezet gebied
Met steun van de regering zijn er in de bezette gebieden kolonies gesticht om “van generatie op generatie daar te blijven, het is een de facto annexatie”, aldus van Agt. Er zijn nu 400.000 kolonisten. In operatie Gaza werden er 8000 verwijderd. “Dat is één vijftigste van het totaal, 49/50ste zit er dus nog”, volgens van Agt.
Ten behoeve van de bouw van deze nederzettingen is Palestijns land geconfisqueerd. Ook voor de wegen en bypass roads. Deze wegen zijn alleen toegankelijk voor het leger en de kolonisten, niet voor de Palestijnen. Deze kolonisatie is “dubbel en dwars” strijdig met internationaal recht. Bovendien is het bouwen van settlements, “die tot op de dag van vandaag doorgaan, in strijd met de Oslo akkoorden. Daar is immers afgesproken dat er vanaf dat moment geen wijzigingen in de status quo mochten plaatsvinden, om afspraken over een finale status te kunnen maken.”
“Het is de gesmade Arafat, die in 1988 iets deed, wat de latere Oslo akkoorden in 1993 mogelijk maakten. De PLO aanvaardde de staat Israël als soevereine staat over 78% van de voormalige mandaat gebieden. Een kapitale concessie van de PLO”, aldus van Agt. “Er waren Palestijnse groeperingen die dit te ver vonden gaan, Zij wilden Israël weg hebben, zoals nu Hamas. Maar ook aan Israëlische kant zijn er rechtsen die wensen dat het hele mandaat gebied Israëlisch zal worden, de zogenaamde `Transfer policy´. Er zijn alles willers aan beide zijden, ” volgens de voormalige premier, die met steeds meer vuur ging spreken.
Checkpoints
“Er zijn honderden Checkpoints. Sommigen gaan en komen, er zijn zelfs mobiele Checkpoints. De effecten hiervan op de economie zijn catastrofaal. Verplaatsen naar de markt van een boer met zijn handel is niet mogelijk en het kost moeite om naar een ziekenhuis te gaan.”
“Dit verhaal heb ik zelf meegemaakt”, vertelt van Agt, “toen ik les gaf op de Bethlehem University.
Het was examendag. Een zaal vol jong schrijvend volk. Het werk was uitgedeeld en na 20 minuten komt een joch binnen. Hij barst in tranen uit. Een snikkende Arabier voor een zaal met 70% meisjes… Bij de laatste Checkpoint werd hij opgehouden. Hij wilde uitstappen, maar kreeg het bevel, `Stay in the car..´ en vervolgens, `Open the window..´, `Climb out of the window..´, ik kan het met 71 niet, maar hij doet het en dondert op de grond. `Walk on your hands and feet..´, eerst protesteert hij, maar doet het toch. En dan; `Walk like a dog..´Hij heeft het nog gedaan ook, vertelt hij snikkend voor de zaal. Het is een verhaal van vernederingen.”
“Een Israëlische militair die zijn diensttijd bij Checkpoints heeft doorgebracht schrijft in Haaretz dat hij het geen Palestijnse jongen kwalijk kan nemen dat als hij zich op alle manieren verzet,” vertelt van Agt nu met aangedane stem voor een werkelijk muisstille zaal.
Ontruiming Gaza?
“Op de Gaza strook woonden 1,2 miljoen Palestijnen, met 8000 setlers… Een enorme last, financieel en militair.” Het is, volgens van Agt, een knappe move van Sharon geweest, die vervolgens zei; “Nu geven we verder niks meer weg op de `West- Bank´. Die houden we vast van `here to eternity´.”
“Het leger en de kolonisten zijn er wel uit, maar Gaza is naar internationaal rechterlijke normen nog steeds bezet. Dit komt doordat; a) het helemaal omheind is met geëlektrificeerd prikkeldraad. Geen sterveling kan er in of uit, alleen naar Israëlische willekeur; b) de Israëlische marine patrouilleert in zee en Israël controleert ook het luchtruim erboven, bovendien houden zij zich het recht voor om op ieder moment weer naar binnen te trekken,” aldus van Agt.
De Muur
“Je kunt het noemen zoals je wilt, maar de muur is een omheining waar geen mens overheen kan. Er is veel heisa over geweest. Probleem is de rechtmatigheid. Voor 80% is de muur gebouwd binnen bezet gebied, dat is wederrechtelijk en in strijd met het internationaal recht.
De Palestijnen is altijd voorgehouden dat zij geen geweld mochten gebruiken in hun verzet. Nu zijn zij naar het internationale Hof in Den Haag gegaan en op 9 juli 2004 heeft het Hof geoordeeld dat de muur volstrekt onrechtmatig is. Israël verklaart vervolgens dat het zich niets aan de uitspraak van het Hof gelegen zal laten liggen. De Palestijnen hebben geprobeerd zich zonder geweld te verzetten en het heeft niets opgeleverd,” aldus van Agt.
“De muur is intimiderend en bedreigend. Tienduizenden boeren hebben akkers en boomgaarden moeten verlaten. Dit is een schandelijk project, het is schreeuwend onrecht. Maar zelf moordaanslagen dan? Mag Israël zich niet verschansen? Wel op eigen grond, niet op bezet gebied,” aldus van Agt, die het “schreeuwend onrecht” uit zijn tenen lijkt te laten komen.
“Zelf Moordaanslagen verwerp ik in alle toonaarden. Toch moet de context van het conflict erin betrokken worden. Nu wordt ieder Palestijnse gewelddaad als terrorisme gebracht. Elk bezet volk mag zichzelf verdedigen en dat is geen terrorisme.
Acties van Israël worden daar en tegen niet als terroristisch bestempeld. De inval van het leger in Jenin liet wat anders zien. Een afgezand van de Verenigde Naties verklaarde na een bezoek vlak na de acties; `What we are seeing here is horrifying. Israël has lost all moral ground.´
Zelfmoord heet terrorisme, ander geweld kennelijk niet.”
“De zelfmoordacties zijn in de loop van de 90er jaren, na een kwart eeuw bezetting, begonnen, uit woede van totale uitzichtloosheid. Daarbij moet goed begrepen worden dat het aantal doden en gewonden door Israël aan Palestijnse zijde een veelvoud is van die aan Israëlische zijde.”
“Ik was zelden zo gegrepen toen ik in een Amerikaanse krant een artikel van een jonge journalist las. Hij zwierf er zes weken, ogen open en pen op papier. De titel boven zijn stuk was: `Give a young Palestinian a reason to keep on living.´ Stelt u zich dat eens voor…”
Van Agt keek nu op zijn horloge en leek te schrikken. “Potverdikkie, ik ben veel te lang bezig, mag ik nog één ding zeggen?”, een steelse blik werpend op de zaal en de organisatoren.
“Er zijn zeer veel fantastische mensen in Israël, die hier ook niet mee kunnen leven. Aan hen klamp ik mij vast,” volgens een weer bevlogen van Agt, die met zijn armen in de lucht rijkt en iets vast houdt. “De Israëlische vredesbeweging bestaat uit veel jonge mensen, jonge vrouwen die rapporten schrijven die iedereen moet lezen, piloten die het vertikken om nog langer Palestijnse dorpen te bombarderen. En ik moet een ere saluut geven aan diegene die naar verwoestte huizen trekken om die weer op te bouwen, The Committee against the demolition of houses.”
“Kunnen wij er wat aan doen?”, vraagt van Agt de zaal retorisch. “Ja zeker, de Verenigde Staten steunt Israël drievoudig in de VN en financieel met 3 miljard dollar per jaar. Maar Europa zijn wij zelf. En wij hebben een dubbele verantwoordelijkheid jegens de Palestijnen”, vervolgt van Agt, “ten eerste heeft het Palestijnse probleem zijn wortels in de koloniale geschiedenis van Engeland en Frankrijk, ten tweede door de Holocaust in al zijn verschrikkelijkheid zien wij nu toe hoe de Palestijnen daarvoor de prijs betalen.”
“De emotie vat mij teveel aan als ik dit overzie en dan ben ik uitgeschakeld. Palestijnen begaan wandaden, maar Israël is de hoofdschuldige van het probleem.”
Daarmee eindigde van Agt zijn monoloog en kreeg de zaal het woord. De vraag die de meesten op de lippen brandde was waarom hij nu, als gepensioneerde politicus dit pro- Palestijnse standpunt inneemt? Waarom nu en niet toen u premier was?
“Er zijn twee redenen voor. Toen ik in de jaren 70 en 80 een zekere macht had, u moet dit ook niet overdrijven, was ik mij niet van bewust. Ook ik had de instinctieve geesteshouding; `Wat Israël doet is welgedaan.´ Het algemeen gevoel was dat wij achter Israël behoren te staan. Velen hebben die houding nog steeds. Toen was het ook bij lange na nog niet zo mis zoals het nu is. De nederzettingen politiek begon toen net. Van de gevolgen had ik nog geen notie.
En als u nu op de plaats van Balkenende zou zitten, wat zou u doen?
“Nederland is even laf als heel Europa. Een half jaar geleden hebben EU diplomaten een rapport uitgebracht over Oost- Jeruzalem, op verzoek van Jack Straw, de Engelse minister van Buitenlandse Zaken. De conclusies waren zeer belastend en spreekt zeer slecht over Israël. Maar omdat dit rapport Israël zou irriteren, durven de ministers het niet op te pakken. Schande op het CDA en de VVD, zij doen eraan mee om het rapport te verdonkeremanen.
Maar als ik toen zo´n houding had aangenomen had mijn politieke leven misschien wel niet zo lang geduurd.”
Hoe moet het nu verder?
“Het hoge woord moet er uit. Er is geen oplossing meer. Forget about a Palestinian state. Er is gewoonweg te weinig grondgebied voor. De Gaza strook en de West-Bank lijken meer op “open-air prisons”, volgens van Agt, die hierin prof. Tanya Reinhart citeert. “Twee weken geleden sloot Israël de Jordaan oever af, waardoor de West- Bank een soort Bantoestan is geworden. Een viable Palestinian state kan nu al niet meer. “Het enige dat nog kan is, dat de Palestijnen zeggen, en dat is wel heel veel gevraagd; U hebt alles al de facto, nu ook de jure, maar geef iedereen dan ook gelijke rechten. Dat is een South- Africa II en dan wil ik nog wel zien wat er gebeurd, ” aldus een zeer strijdbare van Agt. “Gebaren van erkenning van Israël hebben de Palestijnen niets opgeleverd, daarom zegt Hamas nu dat zij niet erkennen.”
“Ik ben hier niet om te zeggen; stem maar niet op het CDA, dat is teveel gevraagd. Degene die toch niet op het CDA stemmen, stem op Femke Halsema, zij zegt zinnige dingen. Voor degene die op het CDA stemmen zeg ik; Begin toch te donderstenen binnen het CDA. Van binnen uit moeten we het los krijgen. Het is toch te gek voor woorden dat we een rapport in de la stoppen. Ook hebben we het EU associatie verdrag met Israël. Dit is voor Israël zeer profijtelijk. In artikel 2 staat dat ingeval van schendingen van mensenrechten het verdrag wordt opgeschort. Dat hadden we allang moeten doen. Ik zou dat nu doen.”
“Voor wat betreft de rol van de Verenigde Staten…. Wat ik daarover zou kunnen zeggen is te riskant…. Europa is zo zwak in het ontwikkelen van een gezamenlijk antwoord als het om grote zaken van wereld belang gaat.. Daar worden we het niet over eens. De Engelsen lopen in alles achter de Verenigde Staten aan. De Duitsers zijn zo getraumatiseerd over wat hun voorgangers hebben aangedaan, dat zij niet in staat zijn tegen Israël te zijn. Dat zijn al twee landen en dan komt er nog bij dat in de EU een unanimiteit streven is.”
“Maar moeten wij de Verenigde Staten niet meer aansporen om de Palestijnen te steunen?”, is de laatste vraag die gesteld mag worden.
Om die te beantwoorden buigt van Agt nu diep over de lessenaar. En met een diepe stem zegt hij: “Veel mensen die zeggen, ik zeg er zijn veel mensen die zeggen, pars pro toto, dat geen democraat of republikein President kan worden zonder…. you got it… got it..!Meer zeg ik niet.”
AP Report door Daan Diederiks
– posted by DD @ 11:24 AM Perma Link/Print